پل چناق‌قلعه – طولانی‌ترین پل معلق جهان

پل چناق‌قلعه 1915، واقع در استان چناق‌قلعه در شمال‌غرب ترکیه، به‌عنوان طولانی‌ترین پل معلق جهان، نمادی از پیشرفت مهندسی و توسعه زیرساختی ترکیه است. این پل که تنگه داردانل را در فاصله 10 کیلومتری جنوب دریای مرمره به هم متصل می‌کند، شهرهای لپسه‌کی و گلیبولو را به یکدیگر پیوند می‌دهد. پل چناق‌قلعه نه‌تنها یک شاهکار مهندسی است، بلکه به دلیل اهمیت استراتژیک و نمادین خود، به‌عنوان بخشی از پروژه بزرگ‌راه O-6 به طول 321 کیلومتر، نقشی کلیدی در اتصال اروپا و آسیا ایفا می‌کند. این پل در 18 مارس 2022 توسط رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، افتتاح شد و به سرعت به یکی از نمادهای ملی ترکیه تبدیل شد.

این پروژه عظیم که با همکاری شرکت‌های بین‌المللی از ترکیه، کره جنوبی، دانمارک، بریتانیا و نروژ ساخته شده، نشان‌دهنده همکاری جهانی در دستیابی به یک دستاورد بی‌سابقه است. طراحی و اجرای پل با چالش‌های متعددی از جمله بادهای شدید، فعالیت‌های لرزه‌ای و ترافیک سنگین کشتی‌ها مواجه بود که با استفاده از فناوری‌های نوآورانه برطرف شدند.

چگونه پل چناق‌قلعه رکورد طولانی‌ترین پل معلق را شکست؟

پل چناق‌قلعه با دهانه اصلی به طول 2023 متر، رکورد طولانی‌ترین پل معلق جهان را از پل آکاشی کایکیو در ژاپن (با دهانه 1991 متر) ربود و این عنوان را در مارس 2022 به خود اختصاص داد. این طول دهانه نه‌تنها یک دستاورد مهندسی بود، بلکه به‌طور نمادین به صدمین سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه در سال 2023 اشاره دارد. طراحی این پل توسط شرکت دانمارکی COWI و شرکت کره‌ای Pyunghwa Engineering Consultants انجام شد، در حالی که شرکت‌های Arup بریتانیا و Aas-Jakobsen نروژ به‌عنوان تأییدکنندگان طراحی مستقل مشارکت داشتند.

برای دستیابی به این رکورد، مهندسان از یک طراحی نوآورانه دو جعبه‌ای (twin-box girder) برای عرشه پل استفاده کردند که پایداری آیرودینامیکی را در برابر بادهای شدید تضمین می‌کرد. علاوه بر این، استفاده از کابل‌های موازی پیش‌ساخته (PPWS) و برج‌های فولادی به کاهش زمان ساخت و وزن سازه کمک کرد، که این امر امکان ایجاد دهانه‌ای طولانی‌تر از استانداردهای قبلی را فراهم کرد.

حقایق جالب درباره پل چناق‌قلعه 1915

پل چناق‌قلعه همانند پل هوور پر از ویژگی‌های نمادین و حقایق جالب است. به عنوان مثال، برج‌های پل به رنگ قرمز و سفید، رنگ‌های پرچم ملی ترکیه، رنگ‌آمیزی شده‌اند تا نمادی از غرور ملی باشند. ارتفاع برج‌های 318 متری به تاریخ 18 مارس 1915، روز پیروزی دریایی عثمانی در نبرد گالیپولی، اشاره دارد. همچنین، طول دهانه اصلی 2023 متر به صدمین سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه در سال 2023 اشاره می‌کند. این پل در کمتر از پنج سال ساخته شد، که 18 ماه زودتر از برنامه اولیه بود، و این نشان‌دهنده مدیریت کارآمد پروژه است.

یکی دیگر از حقایق جالب این است که پل می‌تواند روزانه تا 45,000 وسیله نقلیه را در شش خط خود حمل کند، که این امر به بهبود تجارت و گردشگری در منطقه کمک می‌کند. همچنین، پل با ارتفاع 70 متر از سطح دریا، امکان عبور کشتی‌های کانتینری بزرگ و کشتی‌های کروز را فراهم می‌کند.

طولانی‌ترین پل‌های معلق جهان

این پل با دهانه اصلی 2023 متر در صدر فهرست طولانی‌ترین پل‌های معلق جهان قرار دارد. پیش از آن، پل آکاشی کایکیو در ژاپن با دهانه 1991 متر این عنوان را در اختیار داشت. دیگر پل‌های معلق برجسته شامل پل شیهو در چین (1650 متر)، پل ورانzano-ناروز در نیویورک (1298 متر) و پل گلدن گیت در سانفرانسیسکو (1280 متر) هستند.

با این حال، برخی کارشناسان معتقدند که با پیشرفت فناوری، ممکن است در آینده پل‌های معلق طولانی‌تری ساخته شوند. به عنوان مثال، پل پیشنهادی تنگه مسینا در ایتالیا، با دهانه‌ای نزدیک به دو برابر پل چناق‌قلعه، می‌تواند این رکورد را به چالش بکشد، هرچند این پروژه هنوز در مرحله برنامه‌ریزی است و تاریخ اتمام مشخصی ندارد.

اهمیت استراتژیک پل

پل چناق‌قلعه بخشی از بزرگراه 101 کیلومتری مالکارا-چناق‌قلعه است که خود بخشی از طرح جامع چشم‌انداز 2023 ترکیه برای توسعه زیرساخت‌ها محسوب می‌شود. این پل با کاهش زمان عبور از تنگه داردانل از 90 دقیقه (با کشتی) به 6 دقیقه، تأثیر عمیقی بر حمل‌ونقل، تجارت و گردشگری دارد. این پل جایگزین مسیرهای کشتی شده و یک مسیر مستقیم بین اروپا و آسیا ایجاد کرده است، که به کاهش بار ترافیکی در استانبول و بهبود اتصال بین جنوب شرق اروپا و آسیای صغیر کمک می‌کند.

علاوه بر این، پل چناق‌قلعه با ایجاد ارتباط بین بزرگراه‌های O-3 و O-7 در تراکیه شرقی و O-5 در آناتولی، نقشی کلیدی در شبکه حمل‌ونقل ترکیه ایفا می‌کند. طبق گفته‌های رئیس‌جمهور اردوغان، این پروژه سالانه 458 میلیون دلار از طریق کاهش مصرف سوخت و انتشار کربن صرفه‌جویی می‌کند و انتظار می‌رود 5.3 میلیارد دلار خروجی اقتصادی و 118,000 فرصت شغلی ایجاد کند.

ابعاد و مشخصات فنی

طول دهانه اصلی

دهانه اصلی پل چناق‌قلعه 2023 متر طول دارد، که این امر آن را به طولانی‌ترین پل معلق جهان تبدیل کرده است. این دهانه بین دو برج اصلی قرار دارد و به گونه‌ای طراحی شده که بتواند در برابر بادهای شدید و بارهای سنگین مقاومت کند. طول کل پل، شامل دهانه‌های جانبی و ویاداکت‌های دسترسی، به 4608 متر می‌رسد، که این مقدار از پل عثمان غازی در ترکیه (با طول کلی 4101 متر) نیز فراتر می‌رود.

ارتفاع برج‌ها

برج‌های پل چناق‌قلعه با ارتفاع 334 متر (318 متر تا نقطه تقاطع کابل اصلی و 334 متر با احتساب تزئینات بالای برج)، بلندترین برج‌های پل معلق در ترکیه و سومین سازه بلند این کشور هستند. این برج‌ها به شکل پوسته‌های توپ جنگی طراحی شده‌اند تا به نبرد گالیپولی ادای احترام کنند.

فناوری ساخت

فناوری مورد استفاده در ساخت پل چناق‌قلعه شامل چندین نوآوری کلیدی است. عرشه پل از طراحی دو جعبه‌ای استفاده می‌کند که با شکاف 9 متری بین دو جعبه، پایداری آیرودینامیکی را در برابر بادهای شدید بهبود می‌بخشد. کابل‌های اصلی از رشته‌های موازی پیش‌ساخته (PPWS) تشکیل شده‌اند که نصب سریع‌تر را امکان‌پذیر کرده و وزن کلی سازه را کاهش داده‌اند. برج‌ها از فولاد ساخته شده‌اند تا زمان ساخت کوتاه‌تر شود و جرم لرزه‌ای کاهش یابد.

برای اطمینان از پایداری، آزمایش‌های گسترده‌ای در تونل باد انجام شد، از جمله مدل‌های مقیاس 1/60 عرشه، 1/225 برج‌ها و 1/190 کل پل. این آزمایش‌ها به تأیید مقاومت پل در برابر سرعت‌های بالای باد کمک کرد.

مدت زمان ساخت

ساخت پل چناق‌قلعه در مارس 2017 آغاز شد و در مارس 2022، یعنی در کمتر از پنج سال، به اتمام رسید. این پروژه 18 ماه زودتر از برنامه اولیه (سپتامبر 2023) تکمیل شد، که نشان‌دهنده هماهنگی و کارایی بالای تیم‌های بین‌المللی درگیر در پروژه است. نصب تمام قطعات عرشه تا نوامبر 2021 به پایان رسید، و برج دوم در سمت گلیبولو در مه 2020 تکمیل شد.

بودجه و هزینه‌ها

هزینه ساخت پل چناق‌قلعه حدود 2.5 میلیارد یورو (تقریباً 2.7 میلیارد دلار) برآورد شده است، که بخش عمده آن از طریق مدل مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) و وام‌های 15 ساله از 25 مؤسسه مالی از 10 کشور تأمین شد. 70 درصد از این وام توسط بانک‌های خارجی و 30 درصد توسط بانک‌های ترکیه‌ای تأمین شد. کل پروژه بزرگراه مالکارا-چناق‌قلعه، شامل پل، 2.6 میلیارد یورو هزینه داشت. طبق گفته مقامات ترکیه، این پل سالانه تا 415 میلیون یورو از طریق صرفه‌جویی در مصرف سوخت صرفه‌جویی خواهد کرد، که این امر بازگشت سرمایه قابل‌توجهی را تضمین می‌کند. هزینه عبور از این پل عوارضی 200 لیر ترکیه (حدود 6.78 یورو در زمان افتتاح) است.

چالش‌های اجرایی

ساخت پل چناق‌قلعه با چالش‌های متعددی همراه بود. منطقه داردانل به دلیل بادهای شدید، فعالیت‌های لرزه‌ای بالا و ترافیک سنگین کشتی‌ها، شرایط سختی را برای طراحی و ساخت ایجاد کرد. برای مقابله با بادهای شدید، طراحی دو جعبه‌ای عرشه و آزمایش‌های تونل باد برای اطمینان از پایداری آیرودینامیکی انجام شد.

فعالیت‌های لرزه‌ای منطقه نیز چالش بزرگی بود. برای حل این مشکل، پایه‌های برج‌ها بر روی کیسون‌های غرق‌شده در عمق 45 متری قرار گرفتند که با شمع‌های فولادی تقویت شده بودند. این طراحی به پل امکان مقاومت در برابر زلزله‌های قوی را داد. علاوه بر این، خطر برخورد کشتی‌ها به پایه‌های پل به دلیل ترافیک سنگین کشتی‌های کانتینری و کروز در تنگه داردانل مورد توجه قرار گرفت و تحلیل‌های ریسک برخورد کشتی انجام شد.

تدابیر ایمنی پل

ایمنی پل چناق‌قلعه از طریق چندین اقدام کلیدی تضمین شده است. عرشه پل با عرض 45 متر و طراحی سه خطه در هر جهت، به کاهش تعداد تقاطع‌ها و در نتیجه حوادث رانندگی کمک می‌کند. همچنین، موانع بادی برای بهبود راحتی رانندگان در شرایط باد شدید نصب شده‌اند. برای کاهش خطر برخورد کشتی‌ها، ارتفاع عرشه پل 70 متر بالاتر از سطح دریا طراحی شده است تا امکان عبور کشتی‌های بزرگ فراهم شود. همچنین، سیستم‌های نظارتی پیشرفته برای مدیریت ترافیک و شرایط جوی نصب شده‌اند تا ایمنی کاربران پل تضمین شود.

فناوری ضد زلزله

با توجه به قرارگیری پل در منطقه‌ای با فعالیت لرزه‌ای بالا، فناوری‌های ضد زلزله پیشرفته‌ای در طراحی آن به کار گرفته شد. کیسون‌های عظیم با ابعاد 74 در 83 متر و ارتفاع 20 متر به‌عنوان پایه‌های برج‌ها استفاده شدند، که در عمق 45 متری تنگه داردانل قرار گرفتند و با شمع‌های فولادی تقویت شدند. این کیسون‌ها به پل امکان مقاومت در برابر زلزله‌های قوی را می‌دهند. علاوه بر این، از دمپرهای ویسکوز مایع (fluid viscous dampers) با طول 9.1 متر و ظرفیت بار 5000 کیلونیوتن استفاده شد که از بزرگ‌ترین دمپرهای ضد زلزله در جهان هستند. این دمپرها با محدود کردن نیروی منتقل‌شده به پایه‌ها، رفتار پل را در شرایط زلزله بهبود می‌بخشند و در عین حال در شرایط عادی، اتصال سختی بین عرشه و پایه‌ها ایجاد می‌کنند.

رکوردهای ثبت‌شده توسط پل چناق‌قلعه

پل چناق‌قلعه چندین رکورد جهانی را به نام خود ثبت کرده است:

• طولانی‌ترین پل معلق جهان: با دهانه اصلی 2023 متر، این پل از پل آکاشی کایکیو در ژاپن پیشی گرفت.
• بلندترین برج‌های پل معلق در ترکیه: برج‌های 334 متری این پل بلندترین در نوع خود در ترکیه هستند.
• طولانی‌ترین پل در ترکیه: با طول کلی 4608 متر (شامل ویاداکت‌های دسترسی)، این پل از پل عثمان غازی پیشی گرفته است.
• بزرگ‌ترین دمپرهای ضد زلزله: دمپرهای ویسکوز مایع با طول 9.1 متر از بزرگ‌ترین نمونه‌های جهان هستند.

این رکوردها نه‌تنها نشان‌دهنده پیشرفت مهندسی هستند، بلکه نمایانگر تعهد ترکیه به توسعه زیرساخت‌های مدرن و نمادین است.

داستان نام‌گذاری پل چناق‌قلعه

نام “چناق‌قلعه 1915” به پیروزی دریایی عثمانی در 18 مارس 1915 در نبرد گالیپولی اشاره دارد، زمانی که نیروهای عثمانی به رهبری مصطفی کمال آتاتورک، ناوگان بریتانیا و فرانسه را دفع کردند. این نبرد یکی از رویدادهای کلیدی در تاریخ مدرن ترکیه است که به تأسیس جمهوری ترکیه در سال 1923 کمک کرد. ارتفاع 318 متری برج‌ها به تاریخ 18 مارس (3/18) و طول دهانه اصلی 2023 متر به صدمین سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه در سال 2023 اشاره دارد. رنگ قرمز و سفید برج‌ها نیز نمایانگر پرچم ملی ترکیه است.

منبع: ابرار صنعتی