پرچ کور چیست و چه کاربردی دارد؟ راهنمای جامع

پرچ کور یکی از پرکاربردترین انواع پرچ‌ها در صنایع مختلف است که به دلیل سهولت نصب و توانایی اتصال قطعات بدون نیاز به دسترسی به هر دو طرف، جایگاه ویژه‌ای در مهندسی و ساخت‌وساز دارد. این قطعه کوچک اما کارآمد، برای ایجاد اتصالات دائمی در مواقعی که دسترسی به پشت قطعه محدود است، طراحی شده است. پرچ کور، که گاهی به نام پرچ پاپ (Pop Rivet) نیز شناخته می‌شود، یک نوع اتصال‌دهنده مکانیکی است که برای اتصال دائمی دو یا چند قطعه به یکدیگر استفاده می‌شود.

این پرچ از دو بخش اصلی تشکیل شده است: بدنه (Body) و میخ یا میله مرکزی (Mandrel). ویژگی بارز پرچ کور این است که برای نصب آن تنها به دسترسی از یک طرف نیاز است، به همین دلیل به آن “کور” یا “Blind” می‌گویند. پرچ کور به‌عنوان یک راه‌حل سریع و اقتصادی برای اتصال ورق‌های فلزی، پلاستیکی یا مواد کامپوزیتی شناخته می‌شود. این قطعه با استفاده از ابزار مخصوص (پرچ‌کن) نصب می‌شود و پس از نصب، میله مرکزی جدا شده و بدنه پرچ به‌صورت دائمی در محل باقی می‌ماند.

خاستگاه و تکامل پرچ کور

پرچ‌ها از زمان‌های قدیم برای اتصال قطعات فلزی استفاده می‌شدند، اما پرچ کور به شکل امروزی خود در قرن بیستم ظهور کرد. ایده پرچ کور در دهه 1930 توسط شرکت جورج تاکر (George Tucker Eyelet Company) در انگلستان توسعه یافت و در سال 1934 با نام تجاری “Pop Rivet” به بازار معرفی شد. این اختراع به‌ویژه در جنگ جهانی دوم برای ساخت هواپیماها و تجهیزات نظامی مورد توجه قرار گرفت. پرچ کور با پیشرفت صنایع هوافضا و نیاز به اتصالاتی که در فضاهای محدود قابل نصب باشند، به یکی از اجزای استاندارد در مهندسی تبدیل شد. از آن زمان، این قطعه با بهبود مواد و طراحی، کاربردهای گسترده‌تری پیدا کرده است.

اجزای تشکیل‌دهنده و طراحی

بدنه پرچ، که معمولاً از آلومینیوم، فولاد یا فولاد ضدزنگ ساخته می‌شود، بخش اصلی اتصال را تشکیل می‌دهد. این بخش پس از نصب تغییر شکل می‌دهد و قطعات را به هم متصل می‌کند. میله مرکزی یا Mandrel، که از جنس سخت‌تری نسبت به بدنه است، با کشیده شدن توسط ابزار پرچ‌کن، بدنه را فشرده و گسترش می‌دهد. پس از نصب، این میله جدا می‌شود. قطر، طول و جنس پرچ کور با توجه به ضخامت قطعات و نوع بار (برشی یا کششی) انتخاب می‌شود. استانداردهایی مانند DIN 7337 یا ISO 15977 ابعاد و مشخصات آن را تعیین می‌کنند.

مکانیزم نصب

نصب پرچ کور فرآیندی سریع و ساده است. ابتدا سوراخی در قطعات مورد نظر ایجاد می‌شود، سپس پرچ کور در سوراخ قرار می‌گیرد. با استفاده از ابزار پرچ‌کن (Rivet Gun)، میله مرکزی به سمت بیرون کشیده می‌شود. این کشش باعث می‌شود که بدنه پرچ فشرده شده و در پشت قطعه گسترش یابد، در نتیجه اتصال محکمی ایجاد می‌شود. در نهایت، میله مرکزی در نقطه شکست طراحی‌شده جدا می‌شود.

استحکام اتصال پرچ کور به عواملی مانند کیفیت سوراخ، جنس مواد و نیروی اعمالی توسط ابزار بستگی دارد. این مکانیزم باعث می‌شود که پرچ کور برای کاربردهای سریع و بدون نیاز به تجهیزات پیچیده ایده‌آل باشد.

تفاوت بین پرچ و پرچ کور چیست؟

1. ریوت کور چیست؟

در واقع، ریوت کور (پرچ کور) عضوی از خانواده ریوت‌ها است و نوعی ریوت محسوب می‌شود. این نوع ریوت همچنین به نام “پاپ ریوت” (Pop Rivet) شناخته می‌شود، زیرا در سال 1934 اختراع شد و به دلیل صدای “پاپ” که هنگام نصب ایجاد می‌کند، این نام را گرفت. بزرگ‌ترین مزیت این اتصال‌دهنده این است که می‌توان از آن در کاربردهایی استفاده کرد که دسترسی به سمت کور (پشت) اتصال وجود ندارد.

ریوت کور از دو بخش تشکیل شده است:

• بدنه پرچ که به آن “پوسته” یا “کلاه” نیز گفته می‌شود.
• ساقه پرچ که به آن “مندرل” (Mandrel) نیز می‌گویند.

این پرچ کور با استفاده از تفنگ پرچ (Riveter) نصب می‌شود که مندرل را می‌کشد تا بدنه را تغییر شکل دهد، به‌طوری که ریوت کور به اتصال محکم شود. هنگامی که نیروی گیره طراحی‌شده به دست آمد، مندرل می‌شکند و دور انداخته می‌شود.

زمینه‌های استفاده از پرچ کور

پرچ کور به دلیل سهولت نصب و کارایی، در صنایع متعددی کاربرد دارد. در ساخت بدنه هواپیماها و بال‌ها، پرچ کور برای اتصال ورق‌های آلومینیومی استفاده می‌شود. این پرچ‌ها به دلیل وزن کم و نصب سریع در این صنعت حیاتی هستند. در نصب نمای ساختمان‌ها، سقف‌های فلزی و سازه‌های سبک، پرچ کور به کار می‌رود. در مونتاژ بدنه خودروها، یخچال‌ها و ماشین‌های لباسشویی، این پرچ برای اتصال قطعات نازک استفاده می‌شود.

برتری‌ها و کاستی‌ها

• نیازی به دسترسی به پشت قطعه نیست.
• فرآیند نصب سریع و ساده است.
• نسبت به روش‌های جوشکاری یا پیچ و مهره اقتصادی‌تر است.

کاستی‌ها

• برای بارهای بسیار سنگین مناسب نیست.
• جدا کردن آن بدون آسیب به قطعات دشوار است.
• سوراخ ناصاف می‌تواند اتصال را ضعیف کند.

استفاده از مواد کامپوزیتی و آلیاژهای سبک مانند تیتانیوم، وزن را کاهش داده و مقاومت در برابر خوردگی را افزایش داده است. همچنین، پرچ‌های کور هوشمند با قابلیت پایش استحکام اتصال در حال توسعه هستند. ابزارهای پرچ‌کن پیشرفته با کنترل نیروی دقیق، کیفیت نصب را بهبود بخشیده‌اند. پرچ کور با طراحی ساده و کارآمد خود، یکی از مهم‌ترین ابزارهای اتصال در مهندسی است.

سوالات متداول

1. پرچ کور چه تفاوتی با پرچ معمولی دارد؟

پرچ کور برخلاف پرچ معمولی، نیازی به دسترسی به هر دو طرف قطعه ندارد و با ابزار پرچ‌کن از یک طرف نصب می‌شود.

2. آیا پرچ کور قابل باز شدن است؟

خیر، پرچ کور یک اتصال دائمی است و برای جدا کردن آن باید پرچ را سوراخ کرده یا تخریب کرد.

3. چه موادی برای ساخت پرچ کور استفاده می‌شود؟

معمولاً از آلومینیوم، فولاد، فولاد ضدزنگ یا آلیاژهای خاص مانند مس و تیتانیوم استفاده می‌شود.

4. آیا پرچ کور ضدآب است؟

نوع آب‌بند (Sealed Blind Rivet) آن ضدآب است، اما مدل‌های استاندارد این ویژگی را ندارند. پرچ کور برای بارهای سبک تا متوسط (برشی و کششی) مناسب است و برای بارهای سنگین توصیه نمی‌شود.

5. ابزار مورد نیاز برای نصب پرچ کور چیست؟

ابزار پرچ‌کن دستی یا پنوماتیکی برای نصب پرچ کور استفاده می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر با ابرار صنعتی در ارتباط باشید.

منبع: ابرار صنعتی