یوان، به‌عنوان واحد پول چین، از صدف‌های کائوری در دوران باستان تا ارزی مدرن و دیجیتال در قرن بیست‌ویکم، سفری طولانی را طی کرده است. این ارز نه‌تنها بازتاب تاریخ و اقتصاد چین است، بلکه نمادی از جاه‌طلبی این کشور برای ایفای نقشی بزرگ‌تر در صحنه جهانی است. در حالی که یوان با چالش‌هایی مانند کنترل دولتی و تنش‌های بین‌المللی مواجه است، نوآوری‌هایی مانند یوان دیجیتال و قدرت اقتصادی چین، آینده‌ای روشن را برای آن نوید می‌دهند. تا مارس 2025، یوان همچنان یکی از تأثیرگذارترین ارزهای جهان باقی مانده و مسیر آن به تصمیمات پکن در دهه‌های آتی بستگی دارد.
واحد پول چین چیست؟
واحد پول چین، که به نام یوان (Yuan) یا رنمینبی (Renminbi) شناخته می‌شود، ارزی است که به‌طور رسمی در جمهوری خلق چین استفاده می‌شود. این ارز با علامت اختصاری “¥” و کد ISO 4217 “CNY” مشخص می‌شود، اگرچه در معاملات بین‌المللی گاهی به‌صورت “RMB” نیز نمایش داده می‌شود. واژه “رنمینبی” به معنای “پول مردم” است و نام رسمی ارز را نشان می‌دهد، در حالی که “یوان” واحد شمارش آن محسوب می‌شود. واحد پول چین توسط بانک خلق چین (People’s Bank of China) مدیریت و منتشر می‌شود و نقش مهمی در اقتصاد این کشور، که دومین اقتصاد بزرگ جهان است، ایفا می‌کند. در ابرار صنعتی، به بررسی تاریخچه، ساختار، تحولات و وضعیت کنونی یوان در سال 2025 می‌پردازیم.
تاریخچه واحد پول چین
ریشه‌های اولیه و دوران باستان
پیش از ظهور واحد پول چین به شکل مدرن، این سرزمین شاهد استفاده از سیستم‌های پولی متنوعی بود که با تاریخ طولانی تمدن آن پیوند خورده است. در دوران باستان، از حدود 1200 سال قبل از میلاد، صدف‌های کائوری (Cowrie Shells) به‌عنوان یکی از اولین اشکال پول در چین استفاده می‌شد. در دوره سلسله ژو (1046-256 قبل از میلاد)، سکه‌های فلزی به شکل بیل و چاقو معرفی شدند که نشان‌دهنده پیشرفت در ضرب سکه بود. سلسله کین (221-206 قبل از میلاد) اولین سیستم پولی متحد را با سکه‌های گرد برنزی به نام “بان‌لیانگ” (Ban Liang) ایجاد کرد که تا قرن‌ها رایج بود.
در دوران سلسله‌های بعدی مانند تانگ و سونگ، استفاده از سکه‌های مسی ادامه یافت، اما در قرن یازدهم، سلسله سونگ کاغذپول را معرفی کرد که به‌عنوان یکی از اولین نمونه‌های اسکناس در جهان شناخته می‌شود. این نوآوری به دلیل نیاز به تسهیل تجارت در امپراتوری وسیع چین شکل گرفت، اما گاهی با تورم ناشی از چاپ بیش از حد همراه بود.
دوران مدرن و پیش از جمهوری خلق
در قرن نوزدهم، با افزایش نفوذ قدرت‌های خارجی، واحد پول چین تحت تأثیر قرار گرفت. سکه‌های نقره‌ای خارجی مانند دلار مکزیکی در بنادر تجاری رواج یافت و سیستم پولی سنتی چین را تضعیف کرد. در سال 1914، پس از تأسیس جمهوری چین، “یوان نقره‌ای” (Silver Yuan) به‌عنوان ارز رسمی معرفی شد و تا دهه 1930 استفاده می‌شد. با این حال، جنگ داخلی و تهاجم ژاپن در دهه 1930 و 1940 اقتصاد را بی‌ثبات کرد و ارزش یوان به شدت کاهش یافت.
تأسیس رنمینبی
پس از پیروزی کمونیست‌ها و تأسیس جمهوری خلق چین در سال 1949، واحد پول چین به‌طور کامل بازسازی شد. در دسامبر 1948، رنمینبی به‌عنوان ارز رسمی معرفی شد و اولین سری اسکناس‌ها در سال 1949 منتشر شد. این ارز جایگزین یوان قدیمی و سایر ارزهای محلی شد که در مناطق مختلف تحت کنترل ناسیونالیست‌ها و نیروهای خارجی جریان داشت. هدف از این اقدام، متحد کردن سیستم پولی و تقویت کنترل دولت مرکزی بر اقتصاد بود.
ساختار و ویژگی‌های یوان
سکه‌ها و اسکناس‌ها
یوان به 10 “جیائو” (Jiao) و هر جیائو به 10 “فن” (Fen) تقسیم می‌شود، اگرچه فن به دلیل ارزش پایینش امروزه عملاً از گردش خارج شده است. سکه‌های رایج شامل 1، 2 و 5 جیائو و 1 یوان هستند، در حالی که اسکناس‌ها در مقادیر 1، 5، 10، 20، 50 و 100 یوان منتشر می‌شوند. طرح‌های اسکناس‌ها معمولاً تصاویری از مائو زدونگ، بنیان‌گذار جمهوری خلق، و نمادهای ملی مانند دیوار بزرگ چین یا پل‌های تاریخی را نشان می‌دهند.
ویژگی‌های امنیتی و دیجیتالی
اسکناس‌های یوان از فناوری‌های پیشرفته امنیتی مانند میکروتکست، جوهر فلورسنت و هولوگرام برخوردارند. در سال 2019، بانک خلق چین سری جدیدی از اسکناس‌ها را با طراحی بهبودیافته منتشر کرد. علاوه بر این، چین پیشگام توسعه یوان دیجیتال (Digital Yuan یا e-CNY) است که از سال 2020 در برخی شهرها آزمایش شده و به‌عنوان بخشی از تلاش برای مدرن‌سازی واحد پول چین شناخته می‌شود.
تحولات اقتصادی و نقش یوان
دوران اصلاحات اقتصادی
پس از اصلاحات اقتصادی دنگ شیائوپینگ در دهه 1980، ارزش یوان به‌طور تدریجی افزایش یافت. در این دوره، چین از اقتصاد بسته به یک قدرت صادراتی تبدیل شد و یوان تحت کنترل شدید دولت باقی ماند. تا دهه 1990، نرخ ارز یوان به‌طور مصنوعی پایین نگه داشته می‌شد تا صادرات را تقویت کند، سیاستی که انتقادهایی از سوی شرکای تجاری مانند ایالات متحده به همراه داشت.
جهانی‌سازی یوان
در سال 2005، چین سیستم نرخ ارز ثابت را کنار گذاشت و به “نرخ ارز شناور مدیریت‌شده” روی آورد، که به یوان اجازه داد ارزشش بر اساس سبدی از ارزها تنظیم شود. در سال 2016، صندوق بین‌المللی پول (IMF) یوان را به سبد حقوق برداشت ویژه (SDR) اضافه کرد و آن را به‌عنوان یک ارز ذخیره جهانی به رسمیت شناخت. این اقدام نشان‌دهنده نقش روبه‌رشد واحد پول چین در اقتصاد بین‌المللی بود.
یوان در قرن بیست‌ویکم
تأثیر بحران‌های جهانی
یوان در برابر بحران مالی 2008 مقاومت نشان داد، زیرا چین با تزریق محرک‌های اقتصادی عظیم از تأثیرات آن کاست. با این حال، همه‌گیری کووید-19 در سال 2020 فشارهایی را بر یوان وارد کرد. کاهش تجارت جهانی باعث شد ارزش یوان در سال 2020 حدود 6 درصد در برابر دلار کاهش یابد، اما در سال 2021 با بهبود صادرات، این روند معکوس شد.
یوان دیجیتال و نوآوری
یوان دیجیتال، که به‌عنوان ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) شناخته می‌شود، یکی از نوآوری‌های کلیدی چین است. تا مارس 2025، این ارز در بیش از 20 شهر آزمایش شده و هدف آن کاهش وابستگی به سیستم‌های پرداخت خارجی مانند ویزا و افزایش نظارت بر تراکنش‌ها است. این پروژه می‌تواند یوان را به اولین ارز دیجیتال بزرگ جهان تبدیل کند.
وضعیت کنونی و تحلیل در سال 2025
تا مارس 2025، نرخ برابری یوان در برابر دلار حدود 7 یوان به ازای یک دلار است، که نشان‌دهنده ثبات نسبی در مقایسه با نوسانات دهه‌های گذشته است. تورم در چین در سال 2024 حدود 2 درصد گزارش شده، که تحت کنترل سیاست‌های بانک خلق چین باقی مانده است. صادرات قوی، به‌ویژه در فناوری و انرژی سبز، به تقویت یوان کمک کرده است.
یوان اکنون حدود 3 درصد از ذخایر ارزی جهان را تشکیل می‌دهد و در معاملات بین‌المللی، به‌ویژه در ابتکار کمربند و جاده (Belt and Road Initiative)، رواج بیشتری یافته است. با این حال، محدودیت‌های چین بر جریان سرمایه و کنترل دولتی بر نرخ ارز، مانع از تبدیل کامل یوان به یک ارز ذخیره جهانی مانند دلار شده است.
آینده یوان
ارزش یوان به عواملی مانند رشد اقتصادی چین، تنش‌های تجاری با ایالات متحده و پیشرفت یوان دیجیتال بستگی دارد. سیاست‌های زیست‌محیطی چین، مانند هدف کربن‌صفر تا 2060، نیز می‌تواند با افزایش سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، یوان را تقویت کند.
تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که رشد اقتصادی چین در سال 2025 حدود 5 درصد باشد، که می‌تواند به تثبیت بیشتر یوان منجر شود. با این حال، رقابت با دلار و یورو نیازمند کاهش کنترل‌های ارزی و افزایش شفافیت مالی است، چیزی که دولت چین تاکنون با احتیاط به آن نزدیک شده است.
منبع: ابرار صنعتی
