کوماک سی 919 (COMAC C919) یک هواپیمای مسافربری باریک‌پیکر (narrow-body) است که توسط شرکت دولتی کوماک (Commercial Aircraft Corporation of China) در چین طراحی و تولید شده است. این پروژه در سال 2008 با هدف رقابت با هواپیماهای پرفروش ایرباس A320 و بوئینگ 737 آغاز شد و نشانه‌ای از جاه‌طلبی چین برای کاهش وابستگی به فناوری‌های غربی و کسب سهمی از بازار جهانی هوانوردی است. سی 919 با ظرفیت 158 تا 192 مسافر و برد 4075 تا 5555 کیلومتر، برای پروازهای کوتاه و میان‌برد طراحی شده است. این هواپیما که اولین پرواز خود را در سال 2017 انجام داد، در 28 می 2023 وارد خدمت تجاری با خطوط هوایی چین شرقی (China Eastern Airlines) شد. سی 919 نمادی از پیشرفت فناوری چین و تلاش برای ایجاد یک “تریوپولی” در بازار هواپیماهای باریک‌پیکر است.
مشخصات کامل کوماک سی 919
کوماک سی 919 دارای طول 38.9 متر، ارتفاع 11.95 متر و عرض بال 35.8 متر است. وزن بیشینه برخاست (MTOW) آن 78.9 تن و برد استاندارد آن 4075 کیلومتر است که در نسخه برد بلند (ER) به 5555 کیلومتر می‌رسد. این هواپیما از موتورهای توربوفن CFM International LEAP-1C استفاده می‌کند که نیرویی بین 138 تا 160 کیلونیوتن فراهم می‌کنند. سی 919 با ظرفیت 158 تا 192 مسافر در چیدمان‌های مختلف (کلاس اقتصادی، تجاری یا ترکیبی) عرضه می‌شود و حداکثر سرعت آن 0.785 ماخ (تقریباً 900 کیلومتر بر ساعت) است. بدنه عمدتاً از آلیاژهای آلومینیوم ساخته شده، اما بخش‌هایی مانند جعبه بال میانی از کامپوزیت فیبر کربن استفاده می‌کند. این هواپیما با استانداردهای نویز ICAO مرحله چهارم و انتشار CAEP6 مطابقت دارد.
تاریخچه توسعه و تولید C919
پروژه سی 919 در سال 2008 با بودجه‌ای حدود 8.3 میلیارد دلار آغاز شد. کوماک در سال 2009 اعلام کرد که اولین پرواز در سال 2014 و تحویل به مشتریان در 2016 انجام خواهد شد، اما به دلیل چالش‌های فنی و کمبود تجربه، این برنامه با تأخیر مواجه شد. تولید اولین نمونه اولیه در دسامبر 2011 آغاز شد و اولین هواپیما در 2 نوامبر 2015 رونمایی شد. اولین پرواز آزمایشی در 5 می 2017 انجام گرفت و برنامه آزمایش پروازی شامل 4200 ساعت پرواز با شش هواپیما بود. هواپیمای کوماک سی 919 در 29 سپتامبر 2022 گواهینامه نوع (Type Certificate) از اداره هوانوردی غیرنظامی چین (CAAC) دریافت کرد و اولین تحویل به چین شرقی در 9 دسامبر 2022 انجام شد. تا دسامبر 2024، 16 هواپیما تحویل شده و کوماک قصد دارد تولید را به 75 فروند در سال 2025 و 200 فروند تا 2029 افزایش دهد.
ساختار بدنه و طراحی ایرودینامیکی C919
بدنه کوماک سی 919 از آلیاژهای آلومینیوم با بخش‌های کامپوزیتی مانند جعبه بال میانی ساخته شده است. طراحی آیرودینامیکی آن با کمک ابررایانه تیانهه-2 انجام شد و شامل بال‌های خمیده با wingletهای ترکیبی مشابه ایرباس A350 است که مقاومت هوا را کاهش می‌دهد. عرض بدنه 3.96 متر و ارتفاع آن 4.16 متر است که کابینی جادارتر از بوئینگ 737 فراهم می‌کند. بال‌ها با مساحت 129.15 مترمربع و دهانه 35.8 متر، برای بهبود بهره‌وری سوخت طراحی شده‌اند. بخش‌هایی مانند فلپ‌ها، ایلرون‌ها و پانل‌های بال در شیان و بخش‌های بدنه در جیانگ‌شی تولید می‌شوند و مونتاژ نهایی در شانگهای انجام می‌شود. این طراحی محافظه‌کارانه اما کارآمد، سی 919 را برای رقابت با ایرباس A320 و بوئینگ 737 آماده کرده است.
سیستم پیشرانه و موتور LEAP-1C
سی 919 از موتورهای توربوفن CFM International LEAP-1C استفاده می‌کند که توسط کنسرسیوم GE Aviation و Safran Aircraft Engines تولید می‌شود. این موتورها با تیغه‌های فن کامپوزیتی سه‌بعدی و فناوری‌های پیشرفته، 15 تا 20 درصد مصرف سوخت کمتری نسبت به نسل قبلی دارند. دو نسخه LEAP-1C28 برای مدل استاندارد و LEAP-1C30 برای نسخه برد بلند با نیروی بیشتر استفاده می‌شوند. کوماک قصد دارد در آینده موتور بومی CJ-1000A را جایگزین کند، اما توسعه آن تا سال 2030 یا بعد طول خواهد کشید. انتخاب LEAP-1C به دلیل قابلیت اطمینان و کارایی، سی 919 را با رقبایی مانند A320neo و 737 MAX که از همین موتور استفاده می‌کنند، هم‌سطح کرده است. در سال 2020، دولت آمریکا به دلیل نگرانی از انتقال فناوری، فروش این موتورها را بررسی کرد اما مجوز فروش صادر شد.
ظرفیت مسافری هواپیما
هواپیمای کوماک سی 919 برای حمل 158 تا 192 مسافر در چیدمان‌های مختلف طراحی شده است. در چیدمان تک‌کلاسه با تراکم بالا، تا 192 مسافر و در چیدمان دوکلاسه (اقتصادی و تجاری) معمولاً 158 تا 168 مسافر را جای می‌دهد. این ظرفیت آن را با ایرباس A320 (180-194 مسافر) و بوئینگ 737-800 (160-189 مسافر) قابل مقایسه می‌کند، اما کمی کمتر از رقبا در چیدمان‌های متراکم است. کوماک همچنین نسخه‌های کوتاه‌شده و کشیده‌شده را برای انعطاف‌پذیری بیشتر در نظر دارد، مشابه استراتژی ایرباس و بوئینگ. این ظرفیت برای مسیرهای داخلی چین و پروازهای منطقه‌ای در آسیا مناسب است، اما برای رقابت جهانی، افزایش ظرفیت در نسخه‌های آینده ضروری خواهد بود.
عملکرد پروازی کوماک سی 919 در آزمایش‌ها
سی 919 در برنامه آزمایش پروازی خود که از می 2017 آغاز شد، 4200 ساعت پرواز را با شش هواپیما تکمیل کرد. اولین پرواز آزمایشی در ارتفاع 3000 متر و به مدت 2 ساعت و 46 دقیقه انجام شد. آزمایش‌ها شامل تست‌های سرعت بالا، شرایط آب‌وهوایی شدید، و عملکرد موتور بود. در می 2022، یک نمونه تولیدی در فرودگاه پودونگ شانگهای تست‌های پیش‌تحویل را با موفقیت انجام داد. تا دسامبر 2024، سی 919 بیش از یک میلیون مسافر را در پروازهای تجاری جابه‌جا کرده و میانگین استفاده روزانه آن از 5.9 ساعت در آوریل 2024 به 70 درصد رقبا (737 MAX و A320neo) رسیده است. تست‌های ارتفاع بالا در فرودگاه لهاسا (تبت) نیز برای نسخه‌های خاص در حال انجام است. عملکرد محافظه‌کارانه اما رو به بهبود، پذیرش آن را در بازار داخلی تقویت کرده است.
تفاوت‌های طراحی C919 با رقبای غربی
کوماک سی 919 در ظاهر و طراحی به ایرباس A320 شباهت دارد، با دماغه‌ای شبیه بوئینگ 787 و کابین عقب مشابه ایرباس. برخلاف A320neo که بال‌های کاملاً کامپوزیتی را آزمایش می‌کند، سی 919 عمدتاً از آلومینیوم با بخش‌های محدود کامپوزیتی استفاده می‌کند. ظرفیت سوخت آن (24,917 لیتر) کمتر از 737-800 (26,022 لیتر) است که برد را محدود می‌کند. کابین سی 919 با عرض 3.96 متر جادارتر از 737 (3.76 متر) اما مشابه A320 است. wingletهای خمیده سی 919 مشابه A350، در مقایسه با wingletهای کلاسیک 737، آیرودینامیک بهتری ارائه می‌دهند. با این حال، فناوری‌های پیشرفته مانند بال‌های تاشو A320neo در سی 919 غایب است، که نشان‌دهنده طراحی محافظه‌کارانه‌تر برای کاهش ریسک است.
سی 919 در سپتامبر 2022 گواهینامه نوع CAAC را دریافت کرد، اما برای پروازهای بین‌المللی نیاز به تأییدیه‌های EASA و FAA دارد. کوماک در سال 2019 درخواست EASA را ارائه کرد، اما فرآیند به دلیل همه‌گیری کووید-19 متوقف شد و در سال 2026 از سر گرفته خواهد شد. EASA اعلام کرده که این فرآیند ممکن است 3 تا 6 سال طول بکشد و در حال حاضر در مرحله “آشنایی فنی” است. دریافت تأییدیه FAA به دلیل تنش‌های سیاسی بین آمریکا و چین چالش‌برانگیزتر است، به‌ویژه پس از محدودیت‌های فناوری در سال 2018. با توجه به بحران ایمنی 737 MAX، استانداردهای نظارتی سخت‌گیرانه‌تر شده و سی 919 باید تست‌های گسترده‌ای را پشت سر بگذارد. تأییدیه EASA تا سال 2025 یا بعد، کلید ورود به بازارهای جهانی خواهد بود.
نگاهی به فضای داخلی کابین و امکانات رفاهی
کابین هواپیمای کوماک سی 919 با طراحی مدرن، فضای جاداری برای مسافران فراهم می‌کند. عرض کابین 3.96 متر امکان چیدمان صندلی‌های 3-3 در کلاس اقتصادی با راهروی وسیع‌تر را می‌دهد. صندلی‌ها در چیدمان دوکلاسه شامل کلاس تجاری با فضای پای 38 اینچ و اقتصادی با 32 اینچ هستند. سیستم سرگرمی داخل پرواز (IFE) با نمایشگرهای لمسی و نورپردازی LED قابل تنظیم ارائه می‌شود. کوماک با همکاری Rockwell Collins و CETCA، سیستم‌های ارتباطی و ناوبری پیشرفته‌ای را یکپارچه کرده است. کابین نسبت به 737 جادارتر اما مشابه A320 است. با این حال، امکانات رفاهی آن در مقایسه با A320neo که سیستم‌های IFE پیشرفته‌تری دارد، کمی ساده‌تر است. این طراحی برای بازار داخلی چین بهینه شده اما برای مشتریان بین‌المللی نیاز به ارتقا دارد.
شرکت‌های مشارکت‌کننده در توسعه کوماک سی 919
کوماک با چندین شرکت بین‌المللی و داخلی برای توسعه سی 919 همکاری کرده است. CFM International موتورهای LEAP-1C را تأمین می‌کند، در حالی که Liebherr Aerospace سیستم‌های شاسی و تهویه را ارائه می‌دهد. GE و AVIC Systems سیستم‌های اویونیک شامل پردازش مرکزی و نمایشگرها را توسعه داده‌اند. Eaton Corporation پانل‌های کابین خلبان و سیستم کنترل نور را تأمین کرده است. Rockwell Collins و CETCA سیستم‌های ارتباطی و ناوبری را طراحی کرده‌اند. در چین، AVIC بخش‌های کلیدی مانند بال‌ها و بدنه را تولید می‌کند. حدود 40 درصد اجزای اصلی سی 919 از شرکت‌های آمریکایی و اروپایی تأمین می‌شود، اما کوماک قصد دارد با توسعه فناوری‌های بومی مانند موتور CJ-1000A، وابستگی به غرب را کاهش دهد.
بررسی مشتریان داخلی و خارجی این هواپیما
تا سپتامبر 2023، سی 919 بیش از 1061 سفارش از 23 مشتری، عمدتاً داخلی، دریافت کرده است. مشتریان اصلی شامل خطوط هوایی بزرگ چین مانند چین شرقی (100 فروند)، ایر چاینا (100 فروند)، و چین جنوبی (100 فروند) هستند. شرکت‌های لیزینگ چینی مانند CDB Leasing و ICBC Leasing نیز سفارش‌های بزرگی ثبت کرده‌اند. تنها مشتری خارجی تأییدشده، GE Capital Aviation Services (GECAS) با سفارش 20 فروند است. سفارش 10 فروندی City Airways تایلند در سال 2016 لغو شد. اکثر سفارش‌ها از شرکت‌های دولتی یا تحت حمایت دولت چین هستند، که نشان‌دهنده حمایت قوی داخلی است. کوماک برای جذب مشتریان خارجی به تأییدیه‌های EASA و بازارهای “کمربند و جاده” وابسته است.
زمان‌بندی تولید انبوه و تحویل به ایرلاین‌ها
کوماک تولید انبوه سی 919 را از سال 2022 آغاز کرد و تا پایان 2024، 16 هواپیما تحویل داد. در ژانویه 2025، کوماک اعلام کرد که ظرفیت تولید را به 75 فروند در سال 2025 افزایش خواهد داد، از هدف اولیه 50 فروند. این شرکت قصد دارد تا سال 2028 به تولید 150 فروند و تا 2029 به 200 فروند در سال برسد. تحویل 27 هواپیمای دیگر تا پایان 2025 برنامه‌ریزی شده است، عمدتاً برای ایر چاینا، چین شرقی و چین جنوبی. تأخیرهای اولیه به دلیل مشکلات فنی و زنجیره تأمین بود، اما کوماک با تقویت زیرساخت‌ها در شانگهای و همکاری با تأمین‌کنندگان، سرعت تولید را افزایش داده است. هدف کوماک تأمین 25 درصد از تقاضای هواپیماهای باریک‌پیکر چین تا سال 2042 است.
تحلیل هزینه‌های ساخت و قیمت‌گذاری هواپیما
هزینه توسعه کوماک سی 919 حدود 8.3 میلیارد دلار تخمین زده شده است. قیمت هر هواپیما در سال 2022 حدود 101 میلیون دلار بود که با ایرباس A320neo (100.2 میلیون دلار) و بوئینگ 737 MAX-8 (100.5 میلیون دلار) رقابت می‌کند، هرچند ارزش بازار آن‌ها به دلیل تخفیفات کمتر است. هزینه تولید سی 919 به دلیل نیروی کار ارزان‌تر در چین پایین‌تر است، اما وابستگی به قطعات وارداتی (40 درصد اجزا) هزینه‌ها را افزایش می‌دهد. کوماک با بومی‌سازی قطعات مانند موتور CJ-1000A قصد دارد هزینه‌ها را کاهش دهد. با این حال، عدم وجود شبکه پشتیبانی جهانی و تأییدیه‌های بین‌المللی، جذابیت قیمت‌گذاری را برای مشتریان خارجی محدود کرده است.
واکنش ایرباس و بوئینگ به حضور COMAC
ایرباس و بوئینگ حضور سی 919 را به‌عنوان تهدیدی بالقوه اما محدود در کوتاه‌مدت می‌بینند. مدیرعامل ایرباس، گیوم فوری، در سال 2023 اظهار داشت که سی 919 تا پایان دهه بازار باریک‌پیکر را به یک “تریوپولی” تبدیل خواهد کرد. ایرباس با افزایش تولید A320neo به 75 فروند در ماه تا 2027 و معرفی بال‌های کامپوزیتی پیشرفته، رقابت را تشدید کرده است. بوئینگ، با وجود مشکلات 737 MAX، همچنان 30 درصد از بازار چین را هدف قرار داده است. هر دو شرکت به دلیل شبکه پشتیبانی جهانی و تأییدیه‌های بین‌المللی، برتری دارند. با این حال، حمایت دولت چین از کوماک و پتانسیل بازار داخلی آن، ایرباس و بوئینگ را وادار به بازنگری استراتژی‌های خود کرده است.
مقایسه دوام و قابلیت اطمینان با رقبا
هواپیمای کوماک سی 919 با عمر اقتصادی 90,000 ساعت پرواز یا 30 سال طراحی شده است. میانگین استفاده روزانه آن در سال 2024 حدود 5.9 ساعت بود، در مقایسه با 8.1 ساعت برای 737 MAX و 8.4 ساعت برای A320neo، که نشان‌دهنده عملکرد محافظه‌کارانه است. با این حال، از فوریه تا آوریل 2024، استفاده آن از 50 به 70 درصد رقبا افزایش یافت. سی 919 تاکنون حادثه‌ای نداشته، اما تجربه عملیاتی محدود آن (از می 2023) در مقایسه با دهه‌ها سابقه A320 و 737، قابلیت اطمینان را زیر سؤال می‌برد. وابستگی به قطعات وارداتی نیز خطر اختلال در زنجیره تأمین را افزایش می‌دهد. کوماک با تست‌های گسترده و شبکه تعمیر و نگهداری در هنگ‌کنگ و سنگاپور، در حال بهبود قابلیت اطمینان است.
مشتریان اصلی هواپیمای کوماک سی 919 چه کشورهایی هستند؟
تاکنون، مشتریان سی 919 عمدتاً از چین هستند، از جمله ایر چاینا، چین شرقی، چین جنوبی، و شرکت‌های لیزینگ مانند CDB Leasing. تنها مشتری خارجی GECAS (آمریکا) با 20 سفارش است، اما تحویل به آن هنوز آغاز نشده. کوماک بازارهای “کمربند و جاده” مانند اندونزی، مالزی و لائوس را هدف قرار داده و در نمایشگاه هوایی سنگاپور 2024 نمایش‌هایی ارائه کرد. با این حال، بدون تأییدیه EASA یا FAA، مشتریان بین‌المللی محدود هستند. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2042، حدود 250 فروند از 1700 کوماک سی 919 تولیدی به کشورهای غیرچینی، عمدتاً در آسیای جنوب شرقی و آفریقا، صادر شود. بازار داخلی چین با تقاضای 6000 هواپیمای باریک‌پیکر تا 2042، ستون اصلی مشتریان سی 919 خواهد بود.
آیا C919 می‌تواند سلطه بوئینگ را بشکند؟
کوماک سی 919 پتانسیل ایجاد اختلال در سلطه بوئینگ و ایرباس را دارد، اما در کوتاه‌مدت این امر بعید است. حمایت دولت چین و بازار داخلی عظیم (25 درصد سهم تا 2042) به کوماک برتری می‌دهد، اما فقدان تأییدیه‌های بین‌المللی، شبکه پشتیبانی محدود، و فناوری قدیمی‌تر (10-15 سال عقب‌تر از A320neo) موانع بزرگی هستند. مشکلات بوئینگ با 737 MAX فرصتی برای کوماک فراهم کرده، اما ایرباس با تولید قوی A320neo همچنان پیشرو است. طبق بررسی ابرار صنعتی، کوماک با افزایش تولید، بومی‌سازی قطعات، و کسب تأییدیه EASA تا 2025، می‌تواند تا سال 2035 یک‌پنجم بازار جهانی و یک‌سوم بازار چین را تصاحب کند. با این حال، سلطه کامل بعید است، و هواپیمای کوماک سی 919 احتمالاً به‌عنوان یک بازیگر مکمل ظاهر خواهد شد.
منبع: ابرار صنعتی
