اکسان‌موبیل از بزرگ‌ترین شرکت‌های نفت و گاز جهان است که در سال 1999 از ادغام دو شرکت تاریخی، اکسون (Exxon) و موبیل (Mobil)، تشکیل شد. این شرکت چندملیتی آمریکایی، با دفتر مرکزی در اسپرینگ، تگزاس، در تمام زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز، از اکتشاف و تولید تا پالایش و بازاریابی، فعالیت می‌کند. اکسان‌موبیل همچنین در تولید مواد شیمیایی، روان‌کارها و فناوری‌های کم‌کربن مانند هیدروژن و جذب کربن سرمایه‌گذاری کرده است. با دارایی‌هایی در شش قاره و نیروی کار بیش از 62,000 نفر، این شرکت نقشی کلیدی در تأمین انرژی جهانی دارد. اکسان‌موبیل به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت نفتی سرمایه‌گذار در جهان شناخته می‌شود و در فهرست Fortune Global 500 رتبه 13 را در سال 2023 کسب کرد. با بررسی اکسان‌موبیل همراه ابرار صنعتی بمانید.
تاریخچه تأسیس ExxonMobil از قرن نوزدهم تا امروز
ریشه‌های اکسان‌موبیل Exxon Mobil Corporation به سال 1870 و تأسیس شرکت استاندارد اویل (Standard Oil) توسط جان دی. راکفلر بازمی‌گردد. استاندارد اویل به بزرگ‌ترین شرکت پالایش نفت جهان تبدیل شد، اما در سال 1911 به دلیل قوانین ضد انحصار آمریکا به 34 شرکت تقسیم شد. دو شرکت اصلی، استاندارد اویل نیوجرسی (بعداً اکسون) و استاندارد اویل نیویورک (بعداً موبیل)، پایه‌های اکسان‌موبیل امروزی را تشکیل دادند. در طول قرن بیستم، این دو شرکت به‌صورت مستقل رشد کردند و در اکتشاف، تولید و بازاریابی نفت و گاز به موفقیت‌های جهانی دست یافتند. ادغام این دو در 30 نوامبر 1999، اکسان‌موبیل را به بزرگ‌ترین شرکت نفتی جهان تبدیل کرد. این شرکت در دهه‌های اخیر با خریدهایی مانند XTO Energy (2010)، Denbury Inc. (2023) و Pioneer Natural Resources (2024) به ارزش 59.5 میلیارد دلار، موقعیت خود را تقویت کرده است.
تحلیل فنی برند و لوگوی اکسان‌موبیل
برند اکسان‌موبیل ترکیبی از میراث دو شرکت Exxon و Mobil است که با لوگوهای Esso و Mobil شناخته می‌شوند. لوگوی فعلی اکسان‌موبیل، با نام تجاری “ExxonMobil” و رنگ‌های قرمز، سفید و آبی، نمادی از قدرت، اعتماد و نوآوری است. برند Esso (مخفف Standard Oil) در بازارهای بین‌المللی و Mobil در روان‌کارها و سوخت‌های باکیفیت شناخته شده است. Mobil 1، پرفروش‌ترین روغن موتور مصنوعی جهان، نمونه‌ای از قدرت برندینگ این شرکت است. اکسان‌موبیل از بازاریابی دیجیتال، مانند همکاری با Alibaba در چین، برای تقویت برند خود استفاده می‌کند. طراحی لوگو با خطوط ساده و خوانا، هویت جهانی و حرفه‌ای این شرکت را منعکس می‌کند.
بزرگ‌ترین پروژه‌های اکسان‌موبیل
اکسان‌موبیل ExxonMobil پروژه‌های عظیمی در سراسر جهان اجرا می‌کند. در گویان، پروژه Liza از سال 2015 با کشف میدان نفتی Liza-1 آغاز شد و تا سال 2027، شش واحد شناور تولید، ذخیره و تخلیه (FPSO) با ظرفیت 1.2 میلیون بشکه در روز عملیاتی خواهند شد. در حوضه پرمین آمریکا، اکسان‌موبیل پس از خرید Pioneer، تولید خود را تا سال 2030 به 2.3 میلیون بشکه معادل نفت در روز افزایش خواهد داد.
در قطر، این شرکت در پروژه‌های LNG از جمله Qatargas و RasGas مشارکت دارد و در 12 قطار LNG سرمایه‌گذاری کرده است. در آنگولا، بلوک 15 با ظرفیت تولید 800,000 بشکه در روز و کشف 5 میلیارد بشکه معادل نفت، یکی از بزرگ‌ترین دارایی‌های آفریقایی اکسان‌موبیل است. پروژه LNG پاپوآ گینه‌نو (PNG LNG) نیز با تولید سالانه 8.3 میلیون تن، از دیگر پروژه‌های کلیدی است.
نگاهی به ساختار سازمانی و مدیریتی اکسان‌موبیل
اکسان‌موبیل دارای ساختار سازمانی یکپارچه و جهانی است که در سه بخش اصلی فعالیت می‌کند: بالادستی (Upstream)، پایین‌دستی (Downstream) و محصولات شیمیایی (Chemical). بخش بالادستی بر اکتشاف و تولید نفت و گاز، بخش پایین‌دستی بر پالایش و بازاریابی سوخت‌ها و روان‌کارها، و بخش شیمیایی بر تولید پلیمرها و مواد شیمیایی تمرکز دارد. مدیریت این شرکت تحت رهبری دارن وودز (Darren Woods)، مدیرعامل از سال 2017، با تمرکز بر کارایی عملیاتی و کاهش هزینه‌ها عمل می‌کند. اکسان‌موبیل از مدل سازمانی عملکردی جهانی استفاده می‌کند که امکان انتقال سریع فناوری‌ها و بهینه‌سازی زنجیره تأمین را فراهم می‌کند. این شرکت همچنین دارای سازمان پروژه‌های جهانی (Global Projects) است که از سال 2019 پروژه‌های بزرگ را در تمام بخش‌ها مدیریت می‌کند.
حوزه‌های فعالیت اکسان‌موبیل در سطح جهانی
اکسان‌موبیل در بیش از 40 کشور فعالیت دارد و در شش قاره به اکتشاف و تولید نفت و گاز می‌پردازد. در آمریکا، این شرکت در حوضه‌های پرمین، بکن و خلیج مکزیک فعال است. در آفریقا، عملیات آن در آنگولا، نیجریه و موزامبیک متمرکز است. در خاورمیانه، قطر و امارات متحده عربی (میدان Upper Zakum) از مراکز اصلی هستند. در آسیا-اقیانوسیه، پروژه‌های LNG در پاپوآ گینه‌نو و استرالیا (Gorgon LNG) برجسته‌اند. اکسان‌موبیل همچنین 21 پالایشگاه با ظرفیت 4.6 میلیون بشکه در روز و شبکه گسترده‌ای از توزیع سوخت و روان‌کارها تحت برندهای Exxon، Mobil و Esso دارد. بخش شیمیایی آن یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن جهان است.
جایگاه در بازار انرژی جهان
اکسان‌موبیل با درآمد 413.7 میلیارد دلار در سال 2022، هفتمین شرکت بزرگ آمریکا و سیزدهمین شرکت بزرگ جهان از نظر درآمد است. این شرکت بزرگ‌ترین شرکت نفتی سرمایه‌گذار در جهان و بزرگ‌ترین پالایشگر نفت با ظرفیت تقریبی 5 میلیون بشکه در روز است. در تولید LNG، اکسان‌موبیل با پروژه‌هایی در قطر، پاپوآ گینه‌نو و موزامبیک، یکی از رهبران جهانی است و تا سال 2030 فروش LNG خود را به بیش از 40 میلیون تن در سال افزایش خواهد داد. اکسان‌موبیل همچنین در فناوری‌های کم‌کربن، مانند جذب و ذخیره کربن (CCS) و هیدروژن، پیشرو است و قصد دارد تا سال 2050 به انتشار خالص صفر در عملیات خود دست یابد.
تحلیل عملکرد مالی اکسان‌موبیل در سال‌های اخیر
عملکرد مالی اکسان‌موبیل به شدت تحت تأثیر قیمت‌های جهانی نفت و گاز است. در سال 2022، این شرکت با درآمد 413.7 میلیارد دلار و سود خالص 55.7 میلیارد دلار، بالاترین سود تاریخ خود را ثبت کرد، که نتیجه افزایش قیمت انرژی پس از تهاجم روسیه به اوکراین بود. در سال 2016، به دلیل افت قیمت نفت، سود آن به 7.8 میلیارد دلار کاهش یافت. در سال 2023، اکسان‌موبیل درآمد 344.6 میلیارد دلار و سود 36 میلیارد دلار گزارش کرد. خرید Pioneer به ارزش 59.5 میلیارد دلار در سال 2024، موقعیت آن را در حوضه پرمین تقویت کرد و انتظار می‌رود تا سال 2030، 3 میلیارد دلار هم‌افزایی سالانه ایجاد کند. این شرکت همچنین سالانه حدود 15 میلیارد دلار به سهام‌داران از طریق بازخرید سهام و سود سهام بازمی‌گرداند.
تکنولوژی‌ها و نوآوری‌های اکسان‌موبیل در صنعت انرژی
اکسان‌موبیل از پیشگامان فناوری در صنعت انرژی است و از سال 2000 بیش از 10 میلیارد دلار در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کرده است. این شرکت در فناوری‌های جذب و ذخیره کربن (CCS) پیشرو است و پروژه‌ای در Baytown، تگزاس، برای تولید هیدروژن کم‌کربن با ظرفیت جذب 98 درصد CO2 دارد. فناوری‌های حفاری پیشرفته آن در حوضه پرمین، بازیافت منابع را تا 20 درصد افزایش داده است. اکسان‌موبیل همچنین در تولید سوخت‌های زیستی (از طریق خرید Biojet AS در 2022) و لیتیوم (برای باتری‌های خودروهای برقی) سرمایه‌گذاری کرده است.
پروژه‌های نفتی و گازی در خاورمیانه و آفریقا
اکسان‌موبیل در خاورمیانه و آفریقا پروژه‌های استراتژیکی دارد. در قطر، از دهه 1990 با QatarEnergy همکاری کرده و در پروژه‌های LNG مانند Qatargas و RasGas مشارکت دارد. در امارات متحده عربی، این شرکت از سال 2006 در میدان نفتی Upper Zakum، دومین میدان نفتی فراساحلی جهان، فعالیت می‌کند و فناوری‌هایی برای افزایش بازیافت به کار برده است. در آنگولا، بلوک 15 با 20 کشف نفتی و ظرفیت تولید 800,000 بشکه در روز، یکی از بزرگ‌ترین دارایی‌های اکسان‌موبیل است. در موزامبیک، اکسان‌موبیل 25 درصد سهم در بلوک Area 4 دارد و رهبری تأسیسات مایع‌سازی گاز طبیعی را بر عهده خواهد داشت. در نیجریه، این شرکت پنج بلوک فراساحلی عمیق را اداره می‌کند.
همکاری‌های بین‌المللی با دیگر شرکت‌های انرژی
اکسان‌موبیل با شرکت‌های بزرگ انرژی همکاری‌های گسترده‌ای دارد. در قطر، با QatarEnergy در پروژه‌های LNG و گاز داخلی (Al Khaleej Gas و Barzan Gas) شریک است و فرصت‌های مشترکی در برزیل، آرژانتین و قبرس را بررسی می‌کند. در آنگولا، با شرکت‌هایی مانند BP و TotalEnergies در بلوک 15 همکاری می‌کند. در گویان، با Hess Corporation و CNOOC در پروژه Stabroek شریک است. در موزامبیک، با Eni و TotalEnergies در بلوک Area 4 همکاری دارد. اکسان‌موبیل همچنین با Shell در شرکت مشترک Aera Energy LLC در کالیفرنیا فعالیت می‌کند. این همکاری‌ها به اشتراک‌گذاری تکنولوژی، کاهش هزینه‌ها و افزایش دسترسی به منابع کمک می‌کند.
توسعه منابع گاز طبیعی توسط اکسان‌موبیل
گاز طبیعی یکی از اولویت‌های اکسان‌موبیل است و این شرکت 38.1 میلیارد فوت مکعب ذخایر گاز طبیعی در سال 2021 گزارش کرد. اکسان‌موبیل از طریق XTO Energy در شیل‌های Marcellus، Utica، Haynesville و Barnett در آمریکا فعال است. در سطح جهانی، پروژه‌های LNG آن در قطر، پاپوآ گینه‌نو (PNG LNG) و موزامبیک در حال گسترش هستند. PNG LNG تولید خود را به 8.3 میلیون تن در سال افزایش داده و اکسان‌موبیل قصد دارد تا سال 2030 فروش LNG خود را به 40 میلیون تن در سال برساند. این شرکت همچنین در پروژه Gorgon LNG استرالیا مشارکت دارد و فناوری‌های کاهش انتشار مانند تزریق مجدد گاز را به کار می‌برد.
نقش اکسان‌موبیل در بازار نفت شیل آمریکا
اکسان‌موبیل با خرید Pioneer Natural Resources در سال 2024، به بزرگ‌ترین بازیگر در حوضه پرمین، غنی‌ترین منطقه شیل آمریکا، تبدیل شد. این شرکت اکنون بزرگ‌ترین سطح یکپارچه در پرمین را با دو برابر موقعیت‌های حفاری کم‌هزینه نسبت به نزدیک‌ترین رقیب خود دارد. تولید پرمین اکسان‌موبیل تا سال 2030 به 2.3 میلیون بشکه معادل نفت در روز خواهد رسید، که بیش از نیمی از کل تولید بالادستی آن را تشکیل می‌دهد. فناوری‌های حفاری پیشرفته و بهینه‌سازی عملیات، بازیافت منابع را بهبود بخشیده و هزینه‌های تولید را کاهش داده است. اکسان‌موبیل همچنین متعهد به کاهش شدت انتشار گازهای گلخانه‌ای در پرمین تا 40-50 درصد تا سال 2030 است.
اکسان‌موبیل با 21 پالایشگاه در سراسر جهان، ظرفیت پالایش تقریبی 4.6 میلیون بشکه در روز دارد و 80 درصد این ظرفیت با عملیات شیمیایی یا تولید روان‌کارها یکپارچه است. پالایشگاه Beaumont در تگزاس (بزرگ‌ترین در آمریکا) و پالایشگاه Baytown (دومین در آمریکا) از بزرگ‌ترین تأسیسات آن هستند. پالایشگاه Jurong Island در سنگاپور نیز از نظر ظرفیت جهانی دوم است. اکسان‌موبیل بزرگ‌ترین تولیدکننده روغن‌های پایه (Group I و II) در جهان است و با فناوری‌های کاتالیزوری، کیفیت محصولات خود را بهبود بخشیده است.
آیا اکسان‌موبیل وارد بازار هیدروژن می‌شود؟
اکسان‌موبیل در حال ورود به بازار هیدروژن کم‌کربن است و پروژه‌ای در Baytown، تگزاس، برای تولید هیدروژن با جذب 98 درصد CO2 طراحی کرده که بزرگ‌ترین پروژه هیدروژن کم‌کربن جهان خواهد بود. این پروژه بخشی از برنامه 15 میلیارد دلاری اکسان‌موبیل برای سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کم‌کربن تا سال 2027 است. هیدروژن تولیدی برای تأمین سوخت صنایع سنگین و حمل‌ونقل استفاده خواهد شد و انتظار می‌رود تا سال 2030، 10 درصد از هدف تولید هیدروژن آمریکا (10 میلیون تن در سال) را تأمین کند. این شرکت همچنین در حال بررسی تولید آمونیاک مبتنی بر هیدروژن برای کاهش انتشار کربن است.
نیروگاه‌های خورشیدی زیرمجموعه اکسان‌موبیل
اکسان‌موبیل مستقیماً در نیروگاه‌های خورشیدی سرمایه‌گذاری نکرده، اما در انرژی‌های تجدیدپذیر از طریق قراردادهای خرید برق (PPA) مشارکت دارد. این شرکت با شرکت‌هایی مانند Ørsted قراردادهایی برای تأمین برق تجدیدپذیر برای عملیات خود در پرمین امضا کرده است. اکسان‌موبیل همچنین در فناوری‌های مرتبط با انرژی‌های پاک، مانند تولید سوخت‌های زیستی و لیتیوم برای باتری‌های خورشیدی و برقی، سرمایه‌گذاری می‌کند. به‌عنوان مثال، پروژه لیتیوم آن در آرکانزاس با روش استخراج مستقیم (DLE) می‌تواند تأثیر زیست‌محیطی کمتری نسبت به استخراج سنتی داشته باشد. این تلاش‌ها بخشی از استراتژی اکسان‌موبیل برای کاهش شدت انتشار کربن تا سال 2030 است.
سهم در تولید جهانی LNG
اکسان‌موبیل یکی از رهبران جهانی در تولید LNG است و در پروژه‌های کلیدی مانند Qatargas (قطر)، PNG LNG (پاپوآ گینه‌نو)، Gorgon LNG (استرالیا) و Area 4 (موزامبیک) مشارکت دارد. در سال 2023، این شرکت حدود 30 میلیون تن LNG تولید کرد و قصد دارد تا سال 2030 این مقدار را به بیش از 40 میلیون تن در سال افزایش دهد. پروژه‌های قطر و موزامبیک، با زیرساخت‌های پیشرفته و فناوری‌های کاهش انتشار، نقش کلیدی در این رشد دارند. اکسان‌موبیل همچنین در سه پایانه دریافت LNG در اروپا و آمریکا سرمایه‌گذاری کرده است. این شرکت با تمرکز بر LNG کم‌انتشار، مانند پروژه‌های گویان با فاقد شعله‌ورسازی روتین، در بازار LNG رقابتی باقی مانده است.
برنامه اکسان‌موبیل برای سال 2030
اکسان‌موبیل برنامه‌ای بلندپروازانه برای سال 2030 دارد که شامل رشد 20 میلیارد دلاری در سود و 30 میلیارد دلار جریان نقدی است. این شرکت قصد دارد تولید بالادستی خود را به 5.4 میلیون بشکه معادل نفت در روز برساند، که 60 درصد آن از دارایی‌های پربازده (پرمین، گویان و LNG) تأمین می‌شود. اکسان‌موبیل 30 میلیارد دلار در پروژه‌های کم‌انتشار، از جمله CCS، هیدروژن، سوخت‌های زیستی و لیتیوم، سرمایه‌گذاری خواهد کرد. این شرکت همچنین متعهد به کاهش 40-50 درصد شدت انتشار گازهای گلخانه‌ای بالادستی و دستیابی به انتشار خالص صفر در پرمین تا سال 2030 است. خرید Pioneer و یکپارچگی زنجیره ارزش، هم‌افزایی 3 میلیارد دلاری سالانه ایجاد خواهد کرد.
اکسان‌موبیل و استخراج در قطب شمال
اکسان‌موبیل سابقه‌ای در اکتشاف قطب شمال دارد، به‌ویژه در پروژه Sakhalin-I در روسیه، که تا سال 2022 با Rosneft اداره می‌شد و 63.6 میلیون هکتار را پوشش می‌داد. پس از تهاجم روسیه به اوکراین، اکسان‌موبیل از این پروژه خارج شد و علیه دولت روسیه شکایت کرد. این شرکت همچنین در پروژه‌های قطبی کانادا، مانند میدان نفتی Kearl Oil Sands با 0.7 میلیون هکتار، فعال است. اکتشاف در قطب شمال به دلیل شرایط سخت محیطی و هزینه‌های بالا چالش‌برانگیز است، اما اکسان‌موبیل از فناوری‌های پیشرفته برای کاهش ریسک استفاده می‌کند. با این حال، فشارهای زیست‌محیطی و مقررات سخت‌گیرانه، فعالیت‌های آینده در این منطقه را محدود کرده است.
شرکت‌های تابع و برندهای وابسته
اکسان‌موبیل صدها شرکت تابعه دارد که مهم‌ترین آن‌ها شامل XTO Energy (تخصص در شیل)، Imperial Oil (عملیات در کانادا با 69 درصد مالکیت)، Aera Energy LLC (مشترک با Shell) و SeaRiver Maritime (حمل‌ونقل دریایی) هستند. برندهای تجاری آن شامل Exxon، Mobil، Esso و Mobil 1 هستند. Esso در اروپا و آسیا برای سوخت و Mobil برای روان‌کارها و سوخت‌های باکیفیت استفاده می‌شود. Mobil 1 پرفروش‌ترین روغن موتور مصنوعی جهان و حامی رسمی NASCAR است. در آلمان، ExxonMobil Central Europe Holding GmbH عملیات Esso و Mobil را مدیریت می‌کند. این برندها و شرکت‌های تابعه، شبکه جهانی اکسان‌موبیل را تقویت می‌کنند.
منبع: ابرار صنعتی
