پایگاه فضایی وستوچنی، یکی از مدرن‌ترین مراکز پرتاب روسیه، در شرق دور این کشور واقع شده و نمادی از تلاش مسکو برای استقلال در برنامه‌های فضایی است. این پایگاه که برای کاهش وابستگی به پایگاه بایکونور در قزاقستان ساخته شد، نقش کلیدی در پرتاب ماهواره‌ها و مأموریت‌های علمی ایفا می‌کند. از زمان افتتاح در سال ۲۰۱۶، وستوچنی شاهد پرتاب‌های متعددی بوده و به توسعه اقتصادی منطقه کمک کرده است.
پایگاه فضایی وستوچنی یک مرکز پرتاب فضایی روسی است که برای ارسال ماهواره‌ها و فضاپیماها به مدار زمین طراحی شده است. این پایگاه، که در منطقه آمور واقع شده، عمدتاً برای پرتاب‌های غیرنظامی و تجاری استفاده می‌شود و توسط شرکت دولتی روسکاسموس اداره می‌گردد. وستوچنی با تمرکز بر موشک‌های سایوز و آنگارا، امکان پرتاب به مدارهای قطبی و ژئوسنکرونوس را فراهم می‌کند و به روسیه کمک می‌کند تا وابستگی خود به پایگاه‌های خارجی را کاهش دهد.
پایگاه وستوچنی شامل چندین سکوی پرتاب، ساختمان‌های مونتاژ و مراکز کنترل است و مساحتی بیش از ۷۰۰ کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد. وستوچنی نه تنها ابزاری برای مأموریت‌های فضایی است، بلکه به توسعه اقتصادی شرق دور روسیه کمک می‌کند و هزاران شغل ایجاد کرده است.
مشخصات پایگاه فضایی وستوچنی
- موقعیت جغرافیایی: استان آمور، خاور دور روسیه
- سال آغاز ساخت: ۲۰۱۱
- سال بهره‌برداری رسمی: ۲۰۱۶ (اولین پرتاب فضایی)
- هدف اصلی: کاهش وابستگی روسیه به پایگاه بایکونور قزاقستان
- کاربری‌ها: پرتاب ماهواره‌ها، ماموریت‌های علمی و تجاری، برنامه‌های فضایی ملی
- مزیت جغرافیایی: دسترسی به مدارهای متنوع، منطقه کم‌جمعیت و امن
- زیرساخت‌ها: سکوی پرتاب موشک سایوز-۲، ایستگاه‌های کنترل، مراکز لجستیکی
پایگاه وستوچنی در سال ۲۰۱۱ تأسیس شد و اولین پرتاب آن در آوریل ۲۰۱۶ با موشک سایوز-۲ انجام گرفت. این پایگاه در منطقه آمور، در شرق دور روسیه، قرار دارد و هدف اصلی آن جایگزینی بخشی از عملیات بایکونور است. روسکاسموس، شرکت دولتی فضایی روسیه، مسئولیت عملیات و توسعه آن را بر عهده دارد و وستوچنی را به عنوان مرکزی برای پرتاب‌های مدنی و تجاری معرفی کرده است.
وستوچنی با زیرساخت‌های مدرن، مانند برج‌های خدماتی متحرک و سیستم‌های کنترل خودکار، از پایگاه‌های قدیمی‌تر متمایز است. این پایگاه نه تنها برای پرتاب ماهواره‌های هواشناسی و ارتباطی، بلکه برای مأموریت‌های علمی مانند کاوشگرهای قمری استفاده می‌شود. معرفی وستوچنی بخشی از استراتژی روسیه برای تقویت حضور در شرق آسیا و کاهش هزینه‌های اجاره بایکونور است.
دلایل ساخت پایگاه
ساخت پایگاه وستوچنی در سال ۲۰۱۱ آغاز شد و ریشه در تصمیمات دهه ۲۰۰۰ دارد، زمانی که روسیه به دنبال کاهش وابستگی به بایکونور در قزاقستان بود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، روسیه مجبور به اجاره بایکونور شد و هزینه سالانه ۱۱۵ میلیون دلار را پرداخت می‌کند. ولادیمیر پوتین در سال ۲۰۰۷ دستور ساخت وستوچنی را صادر کرد تا روسیه کنترل کامل بر پرتاب‌های فضایی خود را به دست آورد.
دلایل اصلی ساخت شامل استقلال ژئوپلیتیکی، توسعه اقتصادی شرق دور و دسترسی به مدارهای قطبی بود. ساخت با تأخیرها و مشکلات مالی همراه بود و تا سال ۲۰۱۶ تکمیل نشد. این پایگاه بر پایه سایت موشکی سابق سوبودنی ساخته شد و بیش از ۴۰۰ ساختمان و ۱۱۵ کیلومتر جاده را شامل می‌شود. تاریخچه پایگاه وستوچنی نشان‌دهنده تلاش روسیه برای احیای برتری فضایی است.
موقعیت جغرافیایی وستوچنی و اهمیت آن
پایگاه وستوچنی در منطقه آمور، در شرق دور روسیه، بر فراز موازی ۵۱ درجه شمالی واقع شده است. این مکان در حوضه رودخانه‌های زیا و بولشایا پیورا قرار دارد و حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتری اقیانوس آرام فاصله دارد. موقعیت شرقی آن، دسترسی به مدارهای قطبی را آسان می‌کند و پرتاب‌ها را بدون عبور از مناطق پرجمعیت ممکن می‌سازد.
اهمیت جغرافیایی وستوچنی در نزدیکی مرز چین و کاهش زمان انتقال ماهواره‌ها به مدارهای ژئوسنکرونوس است. این پایگاه به توسعه اقتصادی آمور کمک می‌کند و شهر جدیدی به نام تسولکوفسکی را ایجاد کرده است. موقعیت دورافتاده آن، امنیت پرتاب‌ها را افزایش می‌دهد و روسیه را از وابستگی به قزاقستان رها می‌کند.
تفاوت‌های وستوچنی با بایکونور
وستوچنی و بایکونور تفاوت‌های اساسی دارند. وستوچنی در خاک روسیه قرار دارد و روسیه مالکیت کامل آن را دارد، در حالی که بایکونور در قزاقستان اجاره‌ای است و هزینه سالانه ۱۱۵ میلیون دلار دارد. وستوچنی مدرن‌تر است و از برج‌های خدماتی متحرک برای پرتاب سایوز استفاده می‌کند، اما بایکونور با زیرساخت‌های قدیمی‌تر، برای پرتاب‌های سرنشین‌دار مناسب‌تر است. بایکونور ۶۵ درصد پرتاب‌های روسیه را انجام می‌دهد، اما وستوچنی با موقعیت شرقی، دسترسی به مدارهای قطبی را بهتر فراهم می‌کند. تفاوت‌ها نشان‌دهنده تلاش روسیه برای تنوع‌بخشی به پایگاه‌های خود است.
مقایسه وستوچنی با پایگاه‌های آمریکا
وستوچنی با پایگاه‌های آمریکایی مانند کیپ کاناورال و واندنبرگ تفاوت‌های جغرافیایی و عملیاتی دارد. کیپ کاناورال در فلوریدا، نزدیک استوا، برای پرتاب‌های شرقی به مدارهای پایین مناسب است، در حالی که وستوچنی در موازی ۵۱ درجه شمالی، برای مدارهای قطبی ایده‌آل است، مشابه واندنبرگ در کالیفرنیا. وستوچنی برای پرتاب‌های سایوز طراحی شده، اما کیپ کاناورال میزبان فالکون و اس‌ال‌اس ناسا است.
هزینه ساخت پایگاه وستوچنی حدود ۷.۵ میلیارد دلار تخمین زده شد، اما با تأخیرها به بیش از ۱۱ میلیارد دلار رسید. این رقم بالاتر از هزینه کیپ کاناورال (حدود ۱ میلیارد دلار در دهه ۱۹۶۰، معادل ۸ میلیارد دلار امروز) است، اما کمتر از اس‌ال‌اس ناسا (۲۰ میلیارد دلار). بایکونور، با هزینه اجاره سالانه ۱۱۵ میلیون دلار، ارزان‌تر است، اما وستوچنی مالکیت دائمی ارائه می‌دهد.
نخستین پرتاب فضایی از پایگاه وستوچنی
نخستین پرتاب از وستوچنی در ۲۸ آوریل ۲۰۱۶ با موشک سایوز-۲.۱a انجام شد و ماهواره علمی میخائیل لومونوسوف را به همراه دو محموله کوچک به مدار برد. این پرتاب، که ولادیمیر پوتین در آن حضور داشت، موفقیت‌آمیز بود و نمادی از استقلال روسیه در فضا شد. موشک از سکوی ۱S پرتاب شد و سه ماهواره را به مدار خورشید-سنکرونوس فرستاد. این رویداد، پس از تأخیرهای متعدد، وستوچنی را به عنوان پایگاه عملیاتی معرفی کرد و به کاهش وابستگی به بایکونور کمک کرد. پرتاب با موفقیت، اعتماد به فناوری روسی را افزایش داد.
زیرساخت‌ها و تجهیزات فنی
زیرساخت‌های پایگاه وستوچنی شامل بیش از ۴۰۰ ساختمان، ۱۱۵ کیلومتر جاده و ۱۲۵ کیلومتر خط راه‌آهن است. تجهیزات فنی شامل برج‌های خدماتی متحرک ۱۶۰۰ تنی برای سایوز و سیستم‌های پر کردن ثابت سوخت است. مراکز مونتاژ موشک‌ها، مانند ساختمان مونتاژ سایوز، با تجهیزات مدرن برای آزمایش و سوخت‌رسانی تجهیز شده‌اند. پایگاه فاقد ساختارهای دفاعی است تا هزینه‌ها کاهش یابد. تجهیزات ردیابی و کنترل، پروازها را نظارت می‌کنند و شهر تسولکوفسکی برای ۴۰ هزار نفر ساخته شده است.
سکوهای پرتاب موشک در وستوچنی
وستوچنی شامل چندین سکوی پرتاب است، از جمله سکوی ۱S برای سایوز-۲ و سکوی ۱A برای آنگارا. سکوی ۱S، که در ۲۰۱۶ افتتاح شد، با برج خدماتی متحرک کار می‌کند و تا کنون چندین پرتاب موفق داشته است. سکوی ۱A برای موشک‌های سنگین آنگارا طراحی شده و ساخت آن در ۲۰۱۹ آغاز شد.
طرح‌ها شامل هفت سکوی پرتاب، از جمله دو سکوی سرنشین‌دار، است. سکوهای وستوچنی مدرن‌تر از بایکونور هستند و با سیستم‌های خودکار، ایمنی را افزایش می‌دهند. این سکوها، ظرفیت پرتاب سالانه ۲۰ موشک را فراهم می‌کنند.
ظرفیت پرتاب موشک‌های سایوز در وستوچنی
وستوچنی ظرفیت پرتاب سالانه ۲۰ موشک سایوز-۲ را دارد و از سکوی ۱S برای این موشک‌ها استفاده می‌کند. سایوز-۲ با ظرفیت ۸.۵ تن به مدار پایین، برای ماهواره‌های علمی و تجاری مناسب است. تا سال ۲۰۲۵، بیش از ۲۰ پرتاب سایوز از وستوچنی انجام شده است. این ظرفیت، روسیه را قادر می‌سازد ۴۵ درصد پرتاب‌های خود را از وستوچنی انجام دهد و وابستگی به بایکونور را کاهش دهد. سایوز-۲ با سیستم‌های دیجیتال، دقت بالایی دارد و برای مأموریت‌های بین‌المللی استفاده می‌شود.
بررسی پروژه‌های علمی انجام‌شده از پایگاه
پروژه‌های علمی از وستوچنی شامل پرتاب ماهواره میخائیل لومونوسوف در ۲۰۱۶ برای نجوم گاما است. در ۲۰۱۹، ماهواره هواشناسی مترئور-ام ۲-۲ از این پایگاه پرتاب شد و داده‌های جوی جمع‌آوری کرد. پرتاب‌های اخیر، مانند یونوسفرا-ام در ۲۰۲۵، برای مطالعه لایه یونوسفر انجام شد. این پروژه‌ها، با تمرکز بر علوم زمین و فضا، به تحقیقات روسی کمک می‌کنند. پایگاه وستوچنی برای پرتاب ماهواره‌های کوچک کیوب‌ست نیز استفاده می‌شود و همکاری‌های بین‌المللی را تسهیل می‌کند.
